Theater inzetten om Nederlands te leren - WES 2

Artikel: Theater inzetten om Nederlands te leren - Vaktijdschrift Fons

Meertaligheid is vandaag de dag een realiteit in de Vlaamse scholen. De instroom van leerlingen die thuis een andere taal dan Nederlands spreken, wordt alsmaar groter. Ook de instroom van leerlingen die geen Nederlands spreken wordt steeds groter… maar hoe kan je Nederlands aanleren op een alternatieve manier?

Vorig schooljaar maakte ik kennis met verschillende leerlingen die de Nederlandse taal nog machtig moesten worden. Meteen was het duidelijk, een taal verwerven is niet alleen moeilijk, het vergt ook zeer veel energie.

Uit verschillende gesprekken met mijn leerlingen bleek dat ze vaak doodop waren als ze thuiskwamen. De hele dag een ‘onbekende’ taal horen, is zeer vermoeiend. Tijdens mijn taalondersteuningsmiddagen met een ex-OKAN’er probeerde ik steeds op een geïntegreerde manier het begrip van onze taal te versterken.

Tijdens de middag dan ook nog eens een taal leren via een handboek, dat vond ik te veel van het goede. Zelf was ik dus voortdurend aan het zoeken naar verschillende mogelijkheden om op een leuke en subtiele manier het Nederlands te versterken. In het vaktijdschrift Fons kwam ik in aanraking met een alternatief waar ik zelf nog niet aan gedacht had, het theater.

Vooroordelen

Ik zag het theater vaak als een te moeilijke activiteit voor anderstalige nieuwkomers. Acteurs die te snel spreken, die niet goed genoeg articuleren en een accent of dialect gebruiken, dat waren de zaken die mij steeds tegenhielden. Om dan nog maar te zwijgen over moeilijke woorden die mogelijks gebruikt worden. Ik zag het theater dus als een plek om te vermijden. Zelf toneelspelen of iets in die aard vond ik op het eerste zicht ook te moeilijk, of te eng. Volledig onterecht besef ik nu. Ian De Smet klopt de nagel op de kop door te stellen dat we net wel naar het theater moeten gaan met onze anderstalige nieuwkomers.

En toch was ik blijkbaar niet de enige die deze conclusie trok. De Smet kaartte namelijk in haar artikel ook een groot pijnpunt aan: het beperkte aanbod van cultuurprojecten voor anderstaligen. Door de beperkte vraag naar dergelijke projecten, is er dus ook slechts een beperkt aanbod.

Voordelen

Toneel kan voor anderstaligen als toeschouwer en participant veel voordelen bieden. Denk maar aan de gebaren en mimiek van een acteur en het decor die het verhaal al iets verduidelijken. Naast het feit dat het voor anderstaligen makkelijker kan zijn om een verhaal te begrijpen in een ‘onbekende’ taal, heeft het nog tal van andere voordelen.

Dergelijke projecten zorgen dat de motivatie, het zelfvertrouwen en het samenwerkingsvermogen positief beïnvloed wordt. Uit onderzoek blijkt ook dat theater een positieve invloed op het welbevinden en het zelfbeeld van anderstaligen kan hebben. En dan hebben we het nog niet over de mogelijkheid om de talenten van jouw anderstalige leerlingen te ontdekken.

Een ander aspect dat ik zelf altijd over het hoofd gezien had, was het emotionele aspect. Toneel kan nieuwkomers helpen om emoties en trauma’s een plaats te geven. Zo krijgen ze tijdens een toneel heel wat taal aangereikt die kan helpen om zich emotioneel uit te drukken en hun verhaal te vertellen.

Toneel kan nieuwkomers helpen om emoties en trauma's een plaats te geven.

Verder maakt toneel taal interessant, de deelnemers voelen zich een belangrijke schakel omdat ze kunnen bijdragen aan een sociaal gebeuren aan de hand van de taal. Door zelf toneel te spelen gaan ze de taal ook beter en sneller kunnen leren. Maar ook de ervaring bij het kijken heeft een grote invloed, zo zien zij hoe taal spelenderwijs kan worden gebruikt.

Anderstaligen laten groeien door theater

Het artikel reikt ook enkele handvatten aan om anderstaligen te laten kennismaken met en te laten groeien door theater. Ik lijst hier mijn belangrijkste inzichten op.

Taalaanbod

Het is belangrijk om een voldoende groot taalaanbod aan te reiken op een niveau dat aansluit bij dat van de taalleerder. Het niveau mag een klein beetje hoger liggen dan het niveau van de taalleerder, maar als het verschil te groot is zal het de taalleerder overweldigen. Andersom kan het de taalleerder ook te weinig uitdagen als het taalniveau van de voorstelling te laag is. Houd bij je keuze van de voorstelling dus steeds rekening met het taalniveau van je leerlingen.

Aanwezigheid

Het is belangrijk om anderstalige toneelspelers en toeschouwers betrokkenheid en aandacht te schenken. Door aanwezig te zijn en aandacht te besteden aan een veilige en ontspannen sfeer, gaan ze meer zelfvertrouwen krijgen. Hierdoor gaan ze ook de taal beter leren, omdat ze net fouten durven maken. En laten we eerlijk zijn, van je fouten leer je vaak het meest.

Ambitie

Dit is voor mij het belangrijkste handvat. Het is belangrijk om vooraf stil te staan bij wat je wilt bereiken, anders weet je niet waarnaar je aan het toewerken bent. Toch mag jij je niet krampachtig vasthouden aan dat doel. Ook al kan het doel zijn om het Nederlands te verbeteren, toch kan jij jouw leerlingen dan best niet verplichten om enkel Nederlands te spreken. Het doel heiligt niet alle middelen in dit geval. De taalverwerving en het zelfvertrouwen van de leerling hangt nauw samen. Denk maar aan ineens Arabisch te moeten spreken in een totaal nieuwe omgeving en in het bijzijn van vreemde mensen. Zeer zelfzeker ga je niet zijn en je gaat aan alles twijfelen. Maak van je cultuurprojecten dus een gezellig, sociaal moment waarbij de persoon zich goed kan voelen in de groep en zich zo geaccepteerd voelt. Hierdoor kan je ervoor zorgen dat je leerlingen zichzelf durven zijn. En onderzoek heeft reeds aangetoond dat welzijn en leren nauw verbonden zijn.

Luister

Luisteren naar een ander persoon, het lost zeer veel op. Sta je voor de klas en komt er een anderstalige leerling bij jou in de klas? Ga de confrontatie dan niet uit de weg. Laat die leerling aan het woord en geef hem alle tijd die hij/zij nodig heeft om te antwoorden. Een van mijn medestudenten vertelde mij ooit dat een leerling tegen haar zei: ”Dankuwel mevrouw, dankuwel dat u mij laat uitspreken als ik zelf de woorden in het Nederlands nog aan het zoeken ben. Danku dat u naar mij luistert.” Deze woorden zijn mij altijd bijgebleven. Wil een leerling niet meedoen aan een cultuurproject? Geen probleem, ga in dialoog en luister naar de struikelblokken van de leerling. En help je leerling dan om stap voor stap zijn of haar struikelblokken te overwinnen.

Door te luisteren kan jij samen met hen hun verhaal verwoorden en mogelijks omtoveren tot een toneel.

Natuurlijk

Forceer niets, maar reik mogelijkheden aan om in contact te komen met theater. Zet de deuren van het theater open, maar sleur anderstaligen die er nog niet klaar voor zijn, er niet binnen.

Herhaling

Hoe vaak heb jij al tegen je leerlingen verteld: herhaling werkt. Waarschijnlijk heb jij dat al zeer vaak gezegd. Je verwerft een taal het snelst door veel in interactie te treden. Als leerkracht kan jij je leerlingen genoeg oefenkansen aanreiken en vooral herhalen, herhalen, herhalen. Een acteur oefent zijn tekst immers hopelijk wel meer dan één keer.

Artistiek

Vaak hebben we de neiging om iets te vereenvoudigen, als er nog maar één haartje op ons hoofd denkt dat het te moeilijk zou zijn. Cultuurprojecten met je leerlingen mag je absoluut niet makkelijker maken ten koste van het artistieke. Dan is de meerwaarde weer weg. Zorg er dus voor dat de taal niet betuttelend en schools overkomt. Bij dit alternatief ligt de nadruk op het theater dat ervoor zorgt dat de taal verworven wordt, duw je leerlingen dan niet terug in de schoolse context.

Ervaring

Als je een cultuurproject met je anderstalige leerlingen wilt opstarten, ga dan niet zomaar met de eerste, de beste regisseurs in zee. Kwaliteit boven kwantiteit. Ga op zoek naar regisseurs die ervaring hebben met het werken met anderstaligen.

Rolmodel

Wees een rolmodel. Dit is naar mijn aanvoelen relatief normaal. Als je in contact komt met een Nederlands lerende, is het belangrijk dat je goed articuleert en eventueel je spreektempo aanpast. Doe jij mee aan het cultuurproject? Zorg dan dat jouw leerlingen naar jou kunnen opkijken, let dus goed op je uitspraak en articulatie.

Hopelijk heb ik jou op weg kunnen helpen met deze handvaten en ik hoop vooral dat ik jou heb kunnen overtuigen om met je anderstalige leerlingen ten tonele te trekken.

Wil je nog meer te weten komen over dit artikel? Dan kan je het volledige artikel terugvinden via deze link.

Wat vind jij van Ian De Smets insteek?

Sien