Help! De meertaligheid neemt toe

Artikel: 10 cruciale inzichten over meertaligheid en taalverwerving

Meertaligheid is vandaag de dag een realiteit in de Vlaamse scholen. De instroom van leerlingen die thuis een andere taal dan Nederlands spreken, wordt alsmaar groter… maar hoe moet je met die meertaligheid omgaan?

Meertaligheid, de meesten die dit begrip horen, denken meteen aan mensen die vloeiend meerdere talen spreken. Toch is dat niet volledig waar. Zou jij mij geloven als ik zeg dat iedereen meertalig is? Voor ik jullie de belangrijkste inzichten rond meertaligheid toelicht, is het misschien een goed idee om eerst het begrip ‘meertaligheid’ te schetsen.

Wat is meertaligheid?

Meertaligheid is niet alleen het beheersen van andere talen, ook dialecten, chattaal, lichaamstaal of gebarentaal, behoren tot meertaligheid. Doordat iedereen een taal ontwikkelt: volgens de contexten waarin ze terechtkomen, de kansen die ze krijgen of de situaties die ze meemaken, ontwikkelt iedereen een persoonlijk taalrepertoire. Gooi die vooroordelen rond meertaligheid dus al maar overboord!

De belangrijkste inzichten

Als stagiaire op een enorm diverse school wil ik jullie alvast één tip meegeven, wees niet bang voor meertaligheid. En loop er zeker niet van weg.

Tijdens een van mijn stagelessen begon een leerling Turks tegen mij te praten. Officieel had ik van mijn oren moeten maken en er met strenge vinger op moeten wijzen dat er binnen de schoolmuren Nederlands gesproken wordt. Maar als er één ding is dat ik meteen doorhad, dan was het dat dat niet ging werken.

Zij willen die confrontatie net aangaan, omdat ze het er niet eens mee zijn. Die taal is een deel van hun identiteit. Bestraffend optreden dat ze dit deel van hun identiteit moeten verbergen, werkt niet. Ik gooide het dus over een compleet andere boeg. Ik toonde interesse, begrip en gaf haar uitleg over het waarom. Dit was natuurlijk niet de reactie die zij verwachtte en ik kon rustig met mijn les starten.

Vaak hebben ze het ook gewoon niet door dat ze in een andere taal antwoorden. Als jij in Wallonië bent en je moet heel snel ingrijpen, dan zal jouw automatische reflex zijn om een woord uit je moedertaal te roepen. Dit is iets dat ook opvalt bij de leerlingen. Ze doen dit niet altijd om jou op stang te jagen, maar is dit puur uit automatisme.

Uit cijfers van de Vlaamse overheid blijkt dat het aantal leerlingen die een andere moedertaal dan het Nederlands hebben, alleen maar toeneemt. Vroeg of laat kom je er als leerkracht dus zeker mee in aanraking. Houd deze tien cruciale inzichten van Fons dan zeker in je achterhoofd.

1. Iedereen is meertalig.

2. Talen zijn intrinsiek evenwaardig.

3. Het aantal kinderen dat niet het Nederlands als moedertaal heeft, neemt toe.

4. Een sterke moedertaal is cruciaal.

5. Taalverwerving is een grillig en individueel proces.

6. Schoolse taalvaardigheid verwerven kan 5 tot 8 jaar duren.

7. Talen vermengen is perfect normaal bij meertalige sprekers.

8. De thuistaal een plaats geven op school verhoogt het welbevinden (en kan ook functioneel zijn in de klas).

9. Je hoeft als leerkracht niet alle talen van je leerlingen te spreken om de thuistaal actief te benutten in de klas.

10. Meer Nederlands betekent niet per se beter Nederlands.

Deze inzichten zijn cruciaal om in je achterhoofd te houden indien je in aanraking komt met meertaligheid. En zoals hierboven al werd aangehaald, kom je steeds in aanraking met meertaligheid. Soms heb je het gewoon nog niet door.

Mijn ervaring

Als leerkracht in een zeer diverse school, kwam ik al meermaals in aanraking met meertaligheid. Mijn grootste frustratie? Mensen die een bepaalde taal superieur vinden aan een andere taal. Vooraf dacht ik er niet echt bij na. Frans, Duits, Engels… het zijn talen die handig van pas komen in het secundair. Ik zag het dan ook als een voordeel, als iemand opgevoed was in een van deze talen. Ze kregen immers andere en vaak leukere opdrachten tijdens de taallessen. Puur in schoolcontext kan worden geconcludeerd dat zij een voordeel hebben tijdens deze taalvakken. Maar nu ik zelf voor de klas sta, merk ik dat elke taal met evenveel respect behandeld zou moeten worden.

Binnen mijn school zitten verschillende taalzwakkere leerlingen. Wat is er dan mooier dan de behulpzaamheid van andere leerlingen. Zij proberen met hand en tand elkaar te helpen. Of zij het nu in het Nederlands of een andere taal duidelijk kunnen maken, wat maakt dat uit? Ik denk dan, als de leerlingen het maar begrijpen.

Een groot frustratiepunt van meertalige leerlingen? De verschillende talen door elkaar gebruiken. Wie meertalig is, mengt vaak talen door elkaar. Het mengen van die talen is nochtans vrij logisch. Het gaat om de zeer logische en normale processen van transfer en codewisseling. Als je als leerkracht je leerling wil ondersteunen is het van belang dat je zelf de talen goed van elkaar onderscheidt. En als er eens een woord in een andere taal uitfloept, wees dan niet boos. Als jij in Wallonië bent, ga je in een crisissituatie ook ‘STOP’ roepen in plaats van ‘ARRÊTE’.

Tips voor jou als leerkracht

Als leerkracht geef je vaak het advies aan ouders om thuis ook Nederlands te praten. Een sterke thuistaal zorgt echter voor een sterker Nederlands. Volgens Jim Cummins slaat, wie meertalig is, alle kennis over die talen op in een centraal kennisreservoir. Dat reservoir zorgt ervoor dat je bij het aanleren van een nieuwe taal verder bouwt op de fundamenten van de eerste taal. Daarom moet de thuistaal dus zeker niet verbannen worden.

Een andere tip is om de leerlingen tijd en ruimte te geven. Vaak verwachten we dat ze zo snel mogelijk de taal vloeiend kunnen gebruiken, maar zeker voor de abstracte, wetenschappelijke schooltaal kan dat wel even duren. Het is dan belangrijk om in je achterhoofd te houden dat je een nieuwe taal pas na vijf tot acht jaar echt verwerft.

De derde tip: geef de thuistaal een plaats op school. Uit onderzoek blijkt dat de thuistaal een plaats op school geven, het welbevinden van de leerlingen verhoogt. Als leerlingen hun thuistaal een plaats op school krijgt, neemt hun zelfvertrouwen toe. Zonder dat hun taalniveau in het Nederlands eronder leed.

Door de oorlog in Oekraïne gaan er veel extra meertalige leerlingen in onze secundaire scholen belanden. De kans dat je deze leerlingen in je klas gaat hebben, is dus vrij groot. Hopelijk denk je dan nog eens terug aan de tien inzichten!

Wil je het volledige artikel lezen? Dat kan via deze link.

Sien